او پرانرژی و باانگیزه است. امروز باید با هم کار کنیم. مدیریت مناطق آزاد و امر گردشگری نقاط تقاطع فراوانی دارند. تصمیمات خوبی گرفتیم.» در باره تصمیماتی که در این جلسه گرفته شده آیا درباره گردشگری داخلی متمرکز یا نقطه هدف آن گردشگری ورودی بوده، به واسطه ارتباط اندک متولیان گردشگری با رسانه‌ها اطلاع چندانی در دست نیست. این در حالی است که جزئیات این جلسه می‌توانست وضعیت را هم برای فعالان و هم برای کارشناسان روشن کند.

«دنیای اقتصاد» در این راستا تلاش کرده است بر اساس همین اطلاعات کلی دیدگاه‌ کارشناسان را درباره لغو روادید و گردشگری در مناطق آزاد جویا شود.

محسن حاجی‌سعید رئیس کانون راهنمایان گردشگری کشور در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: لغو روادید نخستین خواسته‌ای بود که هم ما به عنوان راهنمایان گردشگری و هم سایر تشکل‌های این حوزه از وزیر داشتیم و حل این مشکل جای تقدیر و تشکر دارد.

به گفته این کارشناس حوزه گردشگری ما تازمانی که ویزا نداشته‌باشیم نمی‌توانیم درباره گردشگری بین‌المللی فکر کنیم و در شرایط عدم صدور روادید همین بلاتکلیفی باعث می‌شد کسی برنامه‌ای برای سفر به کشورمان نداشته باشد.

خوشبختانه با پیگیری‌هایی که در دولت انجام شد این چالش برطرف شد که حل همین مشکل، قدرت و توان چانه‌زنی متولیان گردشگری را نشان می‌دهد. به این ترتیب از ابتدای آبان ویزا برای توریست‌های خارجی صادر می‌شود.

رئیس کانون راهنمایان گردشگری کشور در عین حال تاکید کرد: از آبان که ویزا برای توریست‌های ورودی صادر ‌شود تا زمانی که آنها وارد کشور شوند احتمالا چند هفته طول می‌کشد و ما در فصل آینده شاهد ورود آنها به کشورمان خواهیم بود. از این رو باید توجه ویژه‌ای به گردشگری داخلی داشته باشیم.

درباره گردشگری داخلی و اینکه چطور بتوانیم بازار آن را در زمان کرونا رونق دهیم تاکنون «دنیای اقتصاد» گزارش‌های متعددی را با محوریت تجربه‌های جهانی منتشر کرده است که نمونه اخیر آن به گزارش اتحادیه تجارت صنعت اروپا برمی‌گردد.

در این گزارش قید شده است: اگرچه در تعطیلات فصل تابستان، ترافیک مسافران افزایش یافت اما نمی‌توان اسم بازیابی سفرهای هوایی را روی آن گذاشت.

شاید بتوان خرید کردن را یکی از لذت‌بخش‌ترین کارهای هر سفر نامید؛ خرید اجناس محلی، خرید کالاهایی که بتوانند بعدا برای شما یادآور روزهای خوش آن سفر باشند، خرید سوغاتی برای کسانی که دوستشان داریم یا حتی خرید مجله و کتاب به زبان اصلی جایی که به آن سفر کرده‌ایم. اما نکته مهم این است که خرید این اجناس، معمولا برای‌تان ارزان تمام نمی‌شوند و می‌توانند هزینه‌های سفر شما را افزایش دهند. اما برای اینکه هم بتوانید خرید کنید و هم در مقدار هزینه صرفه‌جویی کنید، راه‌هایی وجود دارد.

اصلی‌ترین راه اولویت‌بندی است. اگر پیش از شروع سفر یا بعد از بررسی فروشگاه‌ها و اجناسی که قصد خریدشان را دارید، لیستی تهیه و بر اساس آن کالاهای مورد نظر خود را دسته‌بندی و اولویت‌بندی کنید، می‌توانید از خرید چیزهای اضافی خودداری و در ادامه هزینه آن را پس‌انداز کنید. یکی از نکاتی که باید در نوشتن این اولویت‌بندی در نظر بگیرید این است: «از خریدن چیزهایی که می‌توانید در شهر یا کشور خودتان بخرید، خودداری کنید!»

بعد از این اولویت‌بندی و با مشخص شدن کالاهایی که مورد نیازتان است، بهتر است سراغ فروشگاه‌های محلی بروید. فروشگاه‌هایی که مردم بومی منطقه از آنها خرید می‌کنند عموما قیمت مناسب‌تری دارند و همچنین می‌توانید از کیفیت آنها نیز تا حدودی مطمئن باشید. این کار نه‌تنها برای خود شما، بلکه برای کسب و کارهای محلی نیز سودآور است.

در این دیدار که بین گم‌‌‌اتاق خیروف، رایزن بازرگانی سفارت قزاقستان در تهران با محمدرضا کرباسی، معاون بین‌الملل اتاق ایران انجام شد بررسی‌‌‌ها و هماهنگی‌‌‌های لازم درباره سفر هیات تجاری این کشور به ایران صورت گرفت و مقرر شد نشست رودررو بین فعالان اقتصادی دو کشور دوشنبه ۱۹مهرماه در اتاق ایران انجام شود. هدف از این سفر احیای مناسبات تجاری بین دو کشور بعد از شرایط ناشی از کرونا اعلام شد. در این راستا، سمینار بررسی فرصت‌‌‌های تجاری در قزاقستان برگزار شد. در این سمینار عنوان شد که روسیه ۳۵‌درصد، چین ۱۷‌درصد و کره‌جنوبی ۱۳‌درصد از نیازهای وارداتی قزاقستان را تامین می‌کنند و کار ایران برای ورود به بازار این کشور چندان آسان نیست.

در این نشست حسن ولی‌‌‌بیگی، مشاور اتاق مشترک ایران و قزاقستان ۱۰ دلیل برای سرمایه‌گذاری در قزاقستان را بیان کرده و ثبات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در قزاقستان، موقعیت جغرافیایی خاص آن، محیط مناسب کسب و کار، برخورداری از نیروی کار با استعداد و ماهر، حمایت کامل قانون‌گذار از سرمایه‌گذار، چشم‌‌‌انداز استراتژیک جامع، زیرساخت‌‌‌های قدرتمند، مشوق‌‌‌های زیاد برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی، دسترسی به بازار منطقه و برنامه‌‌‌ریزی برای سرمایه‌گذاری اقتصادی را از جمله این دلایل برشمرد.

همزمان با بحران کرونا در جهان، بخش گردشگری بیش از سایر فعالیت‌های اقتصادی در معرض ضررو زیان قرار گرفته و صنعت هتل‌داری همچون صنعت هوایی به‌دلیل لغو و تعطیلی سفرها بیش از سایر بخش‌های گردشگری دچار آسیب شده است. بسیاری از هتل‌ها تعطیل شده و برخی تغییر کاربری دادند یا اقدام به شیوه‌های جدیدی برای جذب مشتری همچون اجاره ساعتی اتاق‌های هتل کرده‌اند. هتل زنجیره‌ای رد رووف در آمریکا در اواخر سال ۲۰۲۰ علاوه بر اجاره ساعتی، حتی کمپین «اکنون رزرو کن و بعدا استفاده کن» را برای تشویق مردم به سفر راه‌اندازی کرد. مشتریان می‌توانستند با خرید برگه ۱۰۰دلاری از هتل انتخابی خود اعتباری ۱۵۰دلاری پس از ۶۰ روز دریافت کنند. حتی بسیاری از هتل‌ها برای اطمینان‌بخشی به مشتریان پروتکل‌های بهداشتی جدیدی را تدوین و اجرایی کردند. اما با این وجود هتل‌ها نتوانستند اعتماد مشتریان را جلب کنند و مسافران، اقامتگاه‌های بوم‌گردی را بر هتل‌ها ارجح دانستند و سفرها با تغییر سبک به سمت طبیعت‌گردی و بوم‌گردی مواجه شد. اما با وجود آسیب بسیار بر صنعت هتل‌داری جهان، دولت‌ها در برخی از کشورهای پیشرو و نوظهور در جهت حفظ و بازگرداندن مشاغل و درآمدها اقدامات گسترده‌ای همچون تسهیل‌سازی مالی و اعطای وام‌های درازمدت یا بلاعوض را در پیش گرفتند. از این رو بسیاری از هتل‌ها از سقوط نجات یافتند.

برای صنعت هتل‌داری ایران نیز در بحران کرونا وضعیت همانند دیگر کشورها و حتی اسفناک‌تر بود؛ زیرا هتل‌ها تا پیش از همه‌گیری کرونا با توجه به هزینه اقامت، بیشتر مورد توجه گردشگران خارجی یا اقشار مرفه و پردرآمد قرار می‌گرفت و عمده درآمد هتل‌ها از طریق گردشگران خارجی تامین می‌شد؛ اما همه‌گیری کرونا و تعطیلی بازار گردشگری بین‌المللی مانع از ورود گردشگران خارجی به ایران شد و این آغاز سقوط اقتصادی هتل‌ها در ایران بود. هتل‌ها علاوه بر از دست دادن گردشگران خارجی حتی مسافران حداقلی داخلی خود را نیز از دست دادند که عمده دلیل این امر بی‌اعتمادی افراد به استفاده از مکان‌های عمومی برای سفرها بوده است. طی یک‌سال و نیم اخیر مسافران عمدتا در ویلاهای شخصی یا اقامتگاه‌های بوم‌گردی یا غیررسمی یا به شکل کمپ و چادر زدن اقامت کردند و تقریبا هتل‌ها از گزینه‌های اقامتی مسافران حذف شدند.

در تعطیلات عید نوروز امسال که سفرها آزاد شد براساس آمار مرکز حمل‌ونقل کشوری حدود ۴میلیون خانوار به سفر رفتند؛ اما از این میزان تنها ۳درصد مراکز اقامتی رسمی را برای اقامت انتخاب کردند و مابقی مسافران در خانه‌های شخصی یا دیگر اقامتگاه‌ها سکنی یافتند. درواقع اگرچه سفرها در مقایسه با نوروز ۹۹ افزایش حدود ۶۰ درصدی را تجربه کرده بود، اما این موضوع تاثیری در احیای نبض بازار هتل‌ها و اقامتگاه‌های رسمی نداشته است.

وقتی از اهالی گردشگری سخن به میان می‌آید به صورت خاص منظور راهنمایان گردشگری، دفاتر خدمات مسافرتی، هتلداران، اقامتگاه‌داران، صاحبان کسب و کار مجازی گردشگری و ... هستند. در دیدگاه عمومی همه‌ مشاغلی که از گردشگری نیز به صورت واسطه‌ای بهره می‌برند از جمله صنایع دستی‌کاران، عرضه‌کنندگان سوغات، رستوران‌ها، خدمات حمل و نقل و بسیاری دیگر در زنجیره‌ بزرگ صنعت گردشگری طبقه‌بندی می‌شوند.  حال آنکه وقتی این فعالیت‌ها با ممنوعیت و محدودیت مواجه شد بسیاری از کسب و کارهای گردشگری برای همیشه تعطیل شد و اسفبار آنکه این مشاغل آنچنان که باید زیر سایه حمایت دولتی قرار نگرفتند. نکته‌ مهم شاید این است که هرگز تحلیل درستی از رابطه‌ سفر و ابتلا به کرونا ارائه نشده است و فقط دیوار کوتاه گردشگری است که با این محدودیت‌ها روبه‌رو می‌شود. در حالی که به نظر بسیاری فعالیت‌ها از جمله ورزش حرفه‌ای، بازارگردی، دورهمی‌ها، متروسواری و بسیاری فعالیت‌های روزمره دیگر در درجه‌ بالاتری از اتهام به گسترش شیوع کرونا هستند اما این مشاغل دچار کمترین تحدیدها شدند.  بیماری کرونا با وجود همه‌ تهدیدها می‌توانست یک فرصت تاریخی به ما بدهد و آن پذیرش فرهنگ درست مسافرت و گردشگری در قالب آموزش همگانی و تصویب قوانین جذاب و الزام‌آور بود که متاسفانه با فرصت‌سوزی روبه‌رو شد. گردشگری در کشور ما هنوز به فرهنگ عمومی بدل نشده است و بسیاری از آمارها در زمینه‌ گردشگری تنها محدود به سفرهای کاری و خانوادگی است که به هیچ روی تمامی زنجیره گردشگری را شامل نیست و تنها به برخی خدمات محدود اقامت، حمل و نقل و رستوران‌گردی  محدود می‌شود. نکته جالب اینکه در ایام کرونا نه تنها تلاشی برای ساماندهی انواع سفر به سمت یک استاندارد گردشگری شکل نگرفت بلکه این مشاغل اصلی زنجیره گردشگری به ویژه دفاتر خدمات سفر و راهنمایان گردشگری بودند که دچار محدودیت و خسران شدند.  حال پرسش این است که چه کنیم تا کمیت اقتصاد گردشگری لنگ نزند؟

نگارنده معتقد است این مهم با زدودن انگ اتهام رابطه‌ مستقیم گردشگری و شیوع ویروس کرونا تسریع پیدا می‌کند. پیشنهاد می‌شود یک شعار همانند «ایمن سفر کنیم»  به عنوان رمز تسریع این فرآیند انتخاب شود. کلید‌واژه‌ای که مفهومش ساماندهی سفرها در قالب خدمات گردشگری استاندارد باشد و نه سفرهای سنتی که اتفاقا به واسطه‌ دور بودن از خدمات استاندارد می‌تواند عامل شیوع این بیماری منحوس باشد. اهالی گردشگری به اندازه‌ کافی صاحب فن و ایده هستند که این کشتی را در دریای متلاطم آن به سلامت به مقصد برسانند، کافی است به آنها اعتماد شود و از نظرات مشورتی ایشان بهره کافی برده شود تا بتوانند راهگشای ساماندهی وضعیت نا‌بسامان امروزی باشند.  مخلص کلام اینکه گردشگری یک زنجیره است که همراه هم هویت پیدا می‌کند، هر یک از حلقه‌های این زنجیره به تنهایی ناقص است و در مقوله‌ جامع گردشگری نمی‌گنجد. بنابراین باید فرهنگ عمومی برای مفهوم سفر به سمت بهره‌مندی از خدمات ایمن گردشگری سوق پیدا کند. این‌گونه می‌توان اولا امید داشت تا نخبگان گردشگری در بدنه‌ این صنعت باقی بمانند و با پدیده‌ مهاجرت شغلی مواجه نشویم و در درجه‌ دوم گردشگری به فرهنگی عمومی بدل شود و همگان بدانند بهره‌مندی از تمامی خدمات این زنجیره تا چه حد می‌تواند مفهوم سفر را در ذهن آنان تغییر دهد.