تا چشم کار می‌کند، آجیل است و خشکبار. پسته، بادام، فندق، انواع و اقسام تخمه و کلی برگه و قیسی و عناب. بی‌خود نیست که اینجا را یکی از قطب‌های آجیل ایران می‌دانند. سرای «دالان دراز» بی‌شک مهم‌ترین راسته آجیلی پایتخت است؛ راسته‌ای با سقف‌های گنبدی‌شکل که از یک قرن‌پیش در یکی از کاروانسراهای بازار بزرگ تهران جا خوش کرده و از سال‌ها قبل کارش با آجیل و خشکبار گره خورده است. همین‌جاست که مغزهای بادام و پسته و فندق را پاک می‌کنند، تفت می‌دهند و بعد از شورکاری، آنها را گونی‌گونی و بسته بسته به‌دست آجیل‌فروشان سراسر ایران می‌رسانند یا به کشورهای مختلف دنیا صادر می‌کنند. حالا این روزها در آستانه شب یلدا، این راسته‌خوشمزه از همیشه شلوغ‌تر است. آجیل‌فروش‌ها جمع شده‌اند تا برای مغازه‌هایشان خرید کنند و مردم هم آمده‌اند تا برای سفره یلدایشان چهارمغز و آجیل‌شور و شیرین بخرند. در شلوغی بازار آجیل و خشکبار تهران ما هم سری به این بازار قدیمی زدیم و گزارشی از آن تهیه کرده‌ایم که در ادامه خواهید خواند.

   انحصار آجیل در دست‌اصفهانی‌ها!
با گذر از دالان‌های تو در توی بازار آهنگران و بازار چهل‌تن، به سرای دالان دراز می‌رسیم؛ جایی که از گذشته‌های دور معدن آجیل کشور به‌حساب می‌آمده و هنوز هم که هنوز است آجیل‌ها و خشکبارهای این راسته قدیمی از تمام شهرهای ایران و حتی کشورهای مختلف دنیا سر درمی‌آورند. داخل سرای دالان دراز ده‌ها مغازه کوچک و بزرگ با شکل و شمایل مختلف وجود دارد که وجه اشتراک همه آنها یک چیز است؛ آجیل و خشکبار. البته این بازار قدیمی یک وجه اشتراک دیگر هم دارد و آن اسامی مشترک آجیل‌فروش‌هاست! با یک گشت و‌گذار کوتاه در سرای دالان دراز متوجه می‌شویم اسامی بیشتر کسبه این قسمت از بازار بزرگ تهران فصیحی و احمدی است. با کمی پرس و جو به این نتیجه می‌رسیم که اکثر آجیل‌فروش‌های بازار با هم فامیل هستند و نسبت‌های دور و نزدیک دارند. گویا سال‌های سال پیش طایفه‌ای از اصفهان که کارشان شورکاری و فروش آجیل بود، به تهران آمدند و در بازار پایتخت حجره خریدند. برای همین اکثرا با هم قوم و خویش هستند و فامیلی یکسانی دارند.

   روزگار پاکت‌های کاغذی
از کسبه سرای دالان دراز سراغی از قدیمی‌ترهای این صنف را می‌گیریم تا برایمان از روزهای دور این راسته و شورکاری آجیل در دوره‌ای بگویند که خبری از این همه دستگاه برقی نبود. نشانی حاج رضا فصیحی دستجردی را می‌دهند؛ کسی که قبلا در دالان دراز کار می‌کرده و حالا چند وقتی است به سرای میرزا اسماعیل در همان نزدیکی نقل مکان کرده و کارش عمده‌فروشی است. کمی که در بازار چهل‌تن پیش می‌رویم، بوی تخمه داغ ما را به سمت کارگاه حاج رضا راهنمایی می‌کند. کمی جلوتر داخل یک گاراژ چند نفری مشغول تفت‌دادن تخمه‌ها هستند. خود حاج رضا هم هست. از او که بیش از 40سال در بازار آجیل‌فروش‌ها مشغول به‌کار است و روزهایی را دیده که آجیل‌ها  را سینی‌سینی کنار هم می‌چیدند و توی پاکت‌های کاغذی به فروش می‌رساندند، درباره چگونگی کارش در روزهای بدون تکنولوژی می‌پرسیم که می‌گوید: «روزگاری صفر تا صد کارهای خشکبار در همین بازار انجام می‌شد.»